رشته مدیریت بازرگانی گرایش تجارت الکترونیک چیست؟
در تعریف تجارت الکترونیک (Electronic Commerce) می‌توان گفت خرید و فروش هر نوع کالا، خدمات و اطلاعات که از طریق محیط های الکترونیک و دیجیتال انجام میشود و امروزه سهم عظیمی از بازار های جهانی را به خود اختصاص داده است. تجارت الکترونیک را به اسم تحارت آنلاین نیز می شناسند زیرا امروزه خرید و فروش از طریق شبکه اینترنت صورت می گیرد. خرید و فروش ها در تجارت آنلاین یا به صورت B2B (کسب و کار به کسب و کار) و یا B2C (کسب و کار به مصرف کننده) انجام میشود. به دلیل عدم وجود محدودیت جغرافیای، این سیستم به سرعت در حال جایگزینی با روش تجارت سنتی است.
رشته تجارت الکترونیک چیست؟
رشته تجارت الکترونیک در مقطع کارشناسی ارشد ارائه میشود. در این دوره 2 ساله ارشد تجارت الکترونیک، شما با مفاهیم، ابزارها و روش هایی برای ساختن، مدیریت و توسعه یک تجارت الکترونیک نیاز دارید آشنا میشوید. به طور خلاصه، خروجی این رشته دانشجویانی خلاق در زمینه بازاریابی در شبکه های رایانه‌ای می‌باشد. در ارشد تجارت الکترونیک شما خواهید آموخت:
- چگونه از فناوریهای شبکه های کامپیوتری مانند اینترنت، اینترانت، اکسترانت، وب، پروتکل ها و امنیت استفاده کنید.
- چگونه سیستم های مولتی مدیا را طراحی، تولید و توزیع کنید.
- چگونه مدل های کسب و کار، استراتژی ها و روش های تجارت الکترونیکی را انتخاب، اجرا و ارزیابی کنید.
- چگونه با استفاده از تجزیه و تحلیل داده ها، هوش تجاری و هوش مصنوعی بهینه سازی و تصمیم گیری را انجام دهید.
- چگونه با مشتریان، شرکای تجاری و سایر ذینفعان تجارت الکترونیکی ارتباط برقرار کنید.
- چگونه قوانین، اخلاق و مسئولیت های مربوط به تجارت الکترونیکی را رعایت کنید.
گرایش تجارت الکترونیک در اکثر دانشگاه های ایران شاخه‌ای از فناوری اطلاعات است اما در اکثر دانشگاه های دنیا این رشته از گرایش های مدیریت و بازاریابی محسوب میشود. با پیشرفت های تکنولوژی در سال های اخیر، کسب و کار ها و سازمان تمایل بیشتری تمایل زیادی برای استفاده از سیستم های دیجیتال دارند. بنا بر این نیاز بازار به پیاده سازی این نوع از تجارت واضح است.
بازار کار رشته تجارت الکترونیک
با روی کار آمدن پلتفرم های مجازی و شبکه های اجتماعی، بسیاری از کسب و کار ها، شرکت ها، فروشگاه ها و... از این فرصت استفاده و خودشان را با کانال های ارتباطی ایجاد شده به جامعه افراد بیشتری معرفی کرده اند و بخش قابل توجهی از کسب و کار خود را به شبکه های آنلاین انتقال داده‌اند. در این بازارهای جدیدی که در فضای آنلاین ایجاد شده، کسب و کار ها علاوه بر صرف زمان و هزینه کمتر، در وسعت بیشتری می‌توانند کالا، خدمات و دستاورد های خود را به جامعه هدف خود معرفی کنند.
فرد فارغ التحصیل گرایش تجارت اکترونیک می‌تواند در موقعیت های شغلی زیر کار کند:
- شرکت های نرم افزاری و سخت افزاری
- شرکت های ارائه کننده خدمات امنیت و شبکه
- شرکت های ارائه کننده خدمات تبلیغاتی
- بانک ها و انواع موسسات مالی (خدمات مالی الکترونیک مانند بانکداری الکترونیک، پول الکترونیک و...)
- راه اندازی و مدیریت وبسایت برای ارائه خدمات تجارت الکترونیک
با توجه به سرعت پیشرفت تکنولوژی و بیشتر شدن کسب و کار های اینترنتی، زمینه های شغلی و بازارکار رشته تجارت الکترونیک نیز افزایش می‌یابد و موقعیت های کاری بیشتری برای دانشجویان و فارغ التحصیلان این رشته به وجود خواهد آمد.
ابعاد تجارت الکترونیک
با توجه به میزان دیجیتالی شدن یک تجارت (مهاجرت از کسب و کار های سنتی و فیزیکی به شکل دیجیتال)، تجارت الکترونیک به شکل های زیر دسته بندی میشود:
- محصول یا خدمات (Product)
- فرایند فروش (Process)
- واسطه یا عامل تحویل (Agent)
دو شکل از تجارت الکترونیک وجود دارد که در اصطلاح به آن ها تجارت الکترونیک خالص و تجارت الکترونیک ناخالص می‌گویند:
- اگر از وب سایت های فروشگاهی، محصولات فیزیکی خریداری کنید و آن را برای شما ارسال کنند، به آن تجارت الکترونیک ناخالص گفته میشود.
- اما اگر محصول، پرداخت، انتقال و ارسال به خریدار تماما به صورت الکترونیکی و دیجیتال باشد، تجارت الکترونیک خالص به شمار می‌آید. مانند خرید نرم افزار و کتاب اینترنتی از سایت ها.
معرفی 11 شغل پردرآمد رشته نرم افزار را در مقاله رشته نرم افزار بخوانید.
دانشجویان گرایش تجارت الکترونیک چه مهارت هایی کسب میکنند؟
- ایجاد سیستم های تجارت از طریق فناوری اطلاعات
- محاسبه عرضه و تقاضای زنجیره های تجاری
- پیش بینی بازار
- راه اندازی و ساخت سیستم های اطلاعات هوشمند
- بهره برداری از بازار عظیمی که در شبکه های رایانه‌ای وجود دارد
- تدوین استراتژی سازمانی
- شناخت فرایند های بازاریابی و و فروش
- شناخت مشتریان و نحوه ارتباط با آن ها
برای آشنایی با مفاهیم مارکتینگ و بازاریابی، مقاله رشته بازاریابی را از دست ندهید.
گرایش های تجارت الکترونیک:
- مدیریت سیستم های اطلاعاتی
- تولید نرم افزار
- معماری سازمانی
- امنیت اطلاعات
- مهندسی آی‌تی (IT)
- شبکه های کامپیوتری
- فناوری اطلاعات پزشکی
دروس رشته تجارت الکترونیک
تعداد کل واحد های این رشته 32 واحد است. که 12 واحد اجباری، 12 واحد اختیاری، 2 واحد سمینار و 6 واحد پایان نامه می‌باشد.
| تعداد واحد | نام درس |
| 2 | اخلاق و احکام کسب و کار |
| 2 | نظریه های سازمان و مدیریت پیشرفته |
| 2 | روش شناسی پژوهش های کیفی و آمیخته در مدیریت |
| 2 | مدیریت استراتژیک پیشرفته |
| 2 | مبانی و نظریه های کارآفرینی |
| 2 | مدیریت منابع انسانی پیشرفته |
| 2 | بازاریابی و مدیریت بازار پیشرفته |
| 2 | کاربرد تئوری تصمیم گیری |
| 2 | اصول مذاکرات، مکاتبات و قرار داد های تجاری |
| 2 | مدیریت رفتار مصرف کننده |
| 2 | مدیریت تبلیغات و برند |
| 2 | تجارت و بازاریابی الکترونیکی و پیشرفته |
| 2 | طراحی و مدیریت کسب و کار الکترونیکی |
| 2 | قوانین و مسائل حقوقی تجارت و بازاریابی الکترونیک |
| 2 | مدیریت خرده فروشی و فروشگاه در تجارت الکترونیک |
| 2 | مدیریت ارتباط مشتری و عملکرد بازاریابی |
دسته بندی و مدل های کسب و کار و تجارت الکترونیک
کسب و کار های تجارت الکترونیکی به چهار دسته‌ی زیر تقسیم می‌شوند:
- کسب و کار با کسب و کار یا Business to business (B2B)
- کسب و کار با مشتری یا Business to customer (B2C)
- مشتری با مشتری یا Customer to customer (C2C)
- مشتری با کسب و کار Customer to business (C2B)
در ادامه هر مدل از کسب و کار را به طور مختصر توضیح می‌دهیم.
کسب و کار به کسب و کار (B2B):
در این مدل از تجارت، یک کسب و کار به طور مستقیم با مشتری در ارتباط نیست و کسب و کار خدمات یا محصولی را به یک کسب و کار دیگر ارائه می‌دهد. در واقع آن ها مکمل همدیگر هستند. برای مثال پیک موتوری اسنپ خودش یک کسب و کار است که خدماتش را به یک سری کسب و کار دیگر مانند فروشگاه ها، رستوران ها، فست فود ها و... ارائه می‌دهد.
کسب و کار به مشتری (B2C):
در این مدل از تجارت، کسب و کارها و بیزینس ها محصولات و خدمات خود را مستقیما به مشتریان ارائه میدهند و می‌فروشند. اکثر افرادی که قصد راه اندازی یک کسب و کار را دارند، به سراغ این مدل کسب و کار می‌روند. برای این مدل از کسب و کار ها می‌توانیم فروشگاه های اینترنتی که محصولی را به مشتری می‌فروشند یا خدماتی را به مشتری ارائه میدهند را مثال زد.
مشتری به مشتری (B2C):
در این روش، یک کسب و کار به مشتریان خود این امکان را می‌دهد که محصولات و خدماتش را به افراد دیگر بفروشد. در حقیقت یک بستری برای دلالی است که در عوض این کار دستمزد دریافت می‌کند. بهترین مثال برای این نوع تجارت، سایت ها و پلتفرم هایی هستند که برای مشتریان بستری را فراهم میکنند تا محصولاتشان را در آنجا بفروشند. مثلا سایت eBay یک نمونه بیزینس C2C می‌باشد. در ایران هم می‌توانیم سایت دیوار را مثال بزنیم.
مشتری یا مصرف کننده به کسب و کار (C2B):
این سبک از کسب و کار به این صورت است که مشتری یک محصول یا خدماتی را در اختیار یک کسب و کار قرار می‌دهد تا آن کسب و کار محصول و خدمات را به مشتریانش ارائه دهد. یک مثال سنتی از این نوع کسب و کار، فروش لوازم قدیمی و خراب منزل به سمساری و افرادی است که با وانت در سطح شهر این اجناس را میخرند. اما نمونه دیگر آن در دنیای تجارت الکترونیک سایت هایی است که افراد مشخصات خانه‌ی خود را در آن قرار میدهند تا مسافرین بجای اقامت در هتل از منازل آن ها استفاده کنند.
بازار کار تجارت الکترونیک در ایران
اگر بخواهیم واقع بینانه به این قضیه نگاه کنیم، خواهیم دید در ایران زیرساخت های مناسب برای سیستم های تجارت الکترونیک وجود ندارد. کسب و کار هایی که به تجارت الکترونیک روی آورده‌اند، به خصوص آن هایی که در ابعاد گسترده از این بستر ها استفاده میکنند با چالش های مختلفی رو به رو هستند، که برخی از آن ها عبارتند از:
- نپذیرفتن فرهنگ تجارت الکترونیک
- داشتن دیدگاه منفی نسبت به تجارت ها و تجاری که در این بستر ها فعالیت میکنند
- مشکلات اینترنت و مشکلات بانکی در تجارت الکترونیک
- استفاده از بازاریابی شبکه‌ای به جای تجارت الکترونیک
- نبود آموزش های کافی و صحیح در این زمینه
- چالش های قانونی و حقوقی
همه این عوامل دست به دست هم داده‌اند و سرعت پیشرفت تجارت های الکترونیک را کم کرده‌اند. با همه این کاستی ها، مزایایی که این نوع تجارت ها دارند هم کم نیست و هر روزه بیزینس های بیشتری به این سمت روی می‌آورند. بنابر این بازار کار این رشته همچنان گنجایش اشتغال مهارت آموزان و متخصصان این زمینه را دارد.
